Gastschrijver Jon Peter ging deze zomer op vakantie naar Spanje. Nee, niet om van de zon te genieten in Torremolinos of Marbella, maar om een bezoek te brengen aan de prachtige wijnregio’s Montsant en Priorat. In Montsant bezocht hij de wijncoöperatie Capçanes en in Priorat, Gratallops, Saó del Coster.Hij neemt je even mee…(artikel eerder gepubliceerd op Anne-Wies.nl)
Wie wel eens in Priorat of Montsant is geweest weet hoe mooi deze regio. Gelegen ten westen van Tarragona (Catalonië) is het goed aan te rijden en de wijn- en olijfolie routes zijn zeer de moeite waard. We rijden in een afwisselend landschap van bergmassief, authentieke Catalaanse dorpen, grijze roodbruine heuvels en mooi aangelegde wandel- en fietspaden. Het is eind augustus en nog steeds goed warm. Hier en daar valt er een regenbuitje aan de kust, wat normaal is voor deze tijd van het jaar. De grote hoos met zomertoeristen is voorbij en vanwege de hete zomer zal de druivenoogst in verschillende wijnregio’s eerder plaatsvinden. We gaan op bezoek bij wijncoöperatie Capçanes in Montsant en Saó del Coster in Gratallops, Priorat.
Capçanes Montsant DO
Laten we nou ‘s ochtends in Capçanes met de neus in de boter vallen. Het is een drukte van belang. Verschillende boeren met tractoren rijden het terrein op in afwachting van het wegen en het lossen van de cariñena druiven. De boeren en medewerkers van de wijncoöperatie schijnen elkaar goed te kennen gezien de opgetogen sfeer. Handen worden geschud en iedereen lijkt zijn rol te kennen over wat er vandaag moet plaatsvinden. Al op 18 augustus is de coöperatie gestart met de oogst van voornamelijk witte druiven en medio derde week van september zal al het werk erop zitten. We aanschouwen dit samenspel en gaan naar binnen om te kijken of we wat kunnen proeven. Daar worden we vriendelijk onthaald – we zijn deze ochtend de enige in het proeflokaal. Op de tafel liggen verschillende tijdschriften open met artikelen over Capçanes, de wijnen en de wijnmakers.
Montsant & Priorat
Montsant is een aparte heuvelachtige wijnregio in de comarca Priorat maar maakt geen deel uit van DOQ (DOCa) Priorat. Het heeft sinds 2001 de DO status verkregen en beslaat 1863 ha aan wijngaarden, wat iets minder is dan de DOQ priorat (2196,8 ha). Hiervan is de overgrote meerderheid blauwe druiven (94%) en de rest wit. Veelal wijnstokken van meer dan 100 jaar oud staan verspreid zijn over 16 gemeenten met 54 geregistreerde wijnhuizen. De wijngaarden en gemeenten liggen rondom Priorat als een soort arena. De bodem is ook wat verschillend dan de rood-bruinachtige leisteen bodem in Priorat. In Montsant is meer kalk, zand, leem, graniet en ook leisteen te vinden. De wijnen daarentegen worden wel in de stijl van Priorat gemaakt en zijn de laatste twintig jaar enorm in kwaliteit vooruit gegaan. Door toename van investeringen en kennis van wijnbouw en vinificatietechnieken zijn de wijnen frisser en minder log dan de bulkwijnen van vroeger.
De Capçanes winery
De Capçanes wijncoöperatie is vernoemd naar het gelijknamige dorpje Capçanes. Circa 100 wijnboeren leveren druiven aan de coöperatie, die zo’n 80 leden telt. Gezamenlijk bezitten de wijnboeren 200 ha aan wijngaarden. Het bedrijf is in 1933 opgericht door vijf families. Sinds de jaren tachtig en negentig heeft Capçanes een omslag gemaakt naar andere wijnstijlen dan de bulkwijnen. Meer moderne technieken van vinificatie worden toegepast om een inhaalslag te maken in kwaliteit. Frissere wijnen en specifieke terroirwijnen, single vinyard-wijnen, wijnen van zeer oude percelen met lage opbrengsten en zelfs met een laag alcoholpercentage. Hier geen luxe gebouwen, maar een functioneel terrein met een afdoende voorzieningen voor de oogst en vinificatie, samen met een kleine 2.000 houtvaten voor de opvoeding.
Koshere wijn
In 1995 is men gestart met het maken van koshere wijn op verzoek van, en in eerste instantie voor, de Joodse inwoners van Barcelona. Hiervoor waren een nieuwe infrastructuur, technologie en wijnbereiding nodig waarvoor specifieke medewerkers zijn binnengehaald om aan de ‘kashroet’ en kwaliteit te voldoen. Deze koshere wijnen mogen Capçanes pas verlaten als een kwaliteitscontrole heeft plaatsgevonden en de wijnen zijn voorzien van een zegel. Dit onder toezicht van een rabijn. Internationaal hebben deze wijnen voor een doorbraak gezorgd in de bekendheid en kwaliteit van Capçanes. Deze wijnen maken circa 10% uit van de totale productie. Door de aandacht voor deze wijn nam de vraag toe en ook de behoefte aan goed gekwalificeerd personeel zoals de komst van wijnmakers Anne Rovira en Jurgen Wagner.
Vrouwelijke wijnmaker
Anne is gekozen tot beste vrouwelijke wijnmaker van Spanje in 2018 en internationaal behoort ze, volgens het Duitse wijntijdschrift ‘Selection das Genussmagazin’, tot de drie beste oenoloogen ter wereld. Jurgen is meer de technisch directeur. Dat Anne een vrouwelijke wijnmaker is, was in het begin niet makkelijk vanwege het stigmatiserende karakter van wijncoöperaties die bulkwijnen maken en de gemiddelde leeftijd rond de 70 van de overwegend masculine wijnboeren die even moesten wennen aan een vrouw als wijnmaker. Inmiddels zijn ze er trots op.
Paniek in de tent
De wijnen die we proeven zijn verrassend goed. Tijdens het proeven wordt een schuifwand geopend zodat we van de proeftafel de oogstwerkzaamheden buiten kunnen waarnemen. Ik merk dat het druk wordt met meer boeren en zie dat veel tractoren met hun aanhangwagens stil staan. Nadat de eerste druiven in de égrappoir (ontsteler) zijn verwerkt schijnt de techniek te haperen. De egrappoir loopt vast en er is geen beweging in te krijgen. De stress op het terrein neemt toe en de temperatuur ook zodat een aantal boeren en medewerkers de schaduw opzoekt. Wij proeven rustig door en zien na anderhalf uur een grote vrachtwagen het terrein oprijden die een volledig nieuwe égrappoir komt brengen.
De geproefde wijnen:
Mas Donis Blanc 2024, is een blend van garnacha blanca (70%) en macabeo (30%). Een frisse strogele wijn, grassig en tropisch fruit met mango en annanas. Mooi afdronk en heerlijke wijn voor op terras of bij salade. De druiven komen van 40 jaar oude stokken.
Peraj Ha’abib 2022 (‘Flor de primavera’) (kosher) is een blend van cabernet sauvignon, cariñena en garnacha. Een aromatischa robijnrode wijn van rood en donker fruit zoals bramen, framboos en kers. Kruidig en 12 maanden rijping op Frans eiken. Zachte tannines met een lange afdronk die niet gaat vervelen. Een werkelijk uitstekende wijn met veel textuur.
Les Taules de Flor en Flor 2023 is een blend van garnacha (40%), cabernet sauvignon (40%) en syrah (20%). Deze biologische wijn is dieprood met overheersend rood fruit. Kruidig, rond met zachte tannines. Vergisting op RVS met paar maanden rijping voor de klaring en filtering. Het flor slaat op de bloemen tussen de wijnvelden en de wijn die floraal is gemaakt. Een elegante wijn.
La Flor del Flor 2022 del Primavera bestaat uit 100% garnacha en komt van oude wijnstokken. Donker robijnrode kleur en in de neus gestoofd fruit. In de mond jammig, zachte zuren, koffie en gedroogd fruit. Rijpe tannines. Een mooi voorbeeld van een Garnacha wijn. Lange afdronk.
Er zijn nog veel meer wijnen te ontdekken bij Capçanes en wij zijn onder de indruk van de kwaliteit van deze coöperatie. Je kunt hier ook een set van vier verschillende wijnen proeven van de verschillende Montsant terroirs zoals klei, zand, leisteen en kalksteen. Deze heb ik apart besteld om binnenkort met mijn proefgroep te proeven.
We verlaten Capçanes rond het middaguur want van dat proeven krijg je toch wat trek en we kennen een leuk restaurantje in Falset niet ver hier vandaan.
Gratallops
Na een heerlijke luch in de schaduw met een glaasje wijn Lledoner Pelut (Catalaanse harige garnacha variant) bij restaurant Piazza Falset van de Argentijnse eigenaar Guillermo Gallará – sommelier en gastronoom – vervolgen we onze weg naar Gratallops. Het dorp ligt op een hoogte van 300m waarvan je een wijds uitzicht hebt op de oplopende wijnvelden rondom die op een hoogte tot circa 550m liggen. Het dorp heeft een klein centrum en voor Spaanse begrippen is het nog goed warm zo vroeg in de middag. Gratallops wordt omgeven door een soort arena waar de zon zeer intens is en klein briesje het nog enigszins aangenaam maakt. We lopen het dorpje in waar een paar toeristen aan de lunch zitten op het pleintje voor de neo-klassieke San Lorenzo kerk uit de 18e eeuw. Mooi decor voor een filmset. Een klein straatje verder zien we een poort van een oud huis open staan dat toegang geeft tot een terras waar van je een prachtig uitzicht hebt op de heuvels.
Saó del Coster – een warme ontvangst
Saó del Coster is een klein biodynamisch wijnbedrijf dat in 2004 is opgericht door een aantal vrienden. We hebben ons bezoek niet aangekondigd en lopen het terras op waar we spontaan welkom worden geheten door, zo blijkt, de vrouw van eigenaar Patrick Pochon. Zo te zien zijn er geen wijntoeristen en we vragen of iets kunnen proeven. Ze roept haar man en intussen raken we met haar in gesprek waarbij een kaasplankje wordt gehaald en een paar wijnglazen. Zij vertelt dat ze oorspronkelijk uit Canada komt en haar man uit Zwitserland. Ik vertel haar dat mijn voorouders van moeders kant uit Zwitserland, uit de regio Zurich komen. Vanaf het terras vertel ze dat aan Patrick die net komt aangelopen met een paar wijnflessen. Het schept meteen een band. Wat een heerlijke ongeplande gastvrijheid en vriendelijkheid!
Saó del Coster – de wijnen
We proeven eerst de instap-wijn Pim Pam Poom 2021 van Saó del Coster van 100% garnacha, nummer 3213 van een oplage van 4000. Als dit de instapwijn is ben ik zeer benieuwd wat daarna nog komt. Patrick vraagt of we zin hebben de wijnkelder te bezoeken en nog wat anders te proeven. Hij had in de morgen wat Amerikanen op bezoek gehad en leek te genieten om in kleiner commité zijn verhaal te vertellen en de achtergronden van Saó del Coster. “Ik ben een wijnliefhebber en zakenman en dacht: waarom ga ik niet van mijn liefhebberij wijn maken ipv zelf opdrinken” vertelt hij terwijl we vanaf het terras afdalen in de wijnkelder. Daar vindt een gekoelde fermentatie in rvs plaats van de eerste syrah pluk. Hij pakt een houten stok bij het eerste wijnvat om door ‘pigéage’ de hoed onder te dompelen in de most. In het vat ligt een ijscan die de nodige koeling brengt om het fruit, de zuren en het tannine te reguleren.
We krijgen een voorproefje en het smaakt heerlijk: gekoeld, wat zoetig en kruidig. Hij is wars van wijnbezoekers en mogelijke business-lui die alleen maar willen weten over de afzetmarkt en de prijs en niet het vele werk en de liefde voor het vak beseffen. Hij doet het niet voor het geld. Niet dat hij een afkeer heeft van verdienen maar het moet leuk en gepassioneerd blijven. “Liever op het terras met vrienden en wijnkenners de wijnen jaarlijks waarderen en op de markt brengen dan grote sales events en onnodige stress.” Hij zegt dat hij zijn droom, met alle uitdagingen van dien, heeft waargemaakt: verhuizen naar Gratallops en wijnboer worden. Dit zegt hij terwijl hij met een wijde armbeweging over de wijnvelden gebaart vanaf zijn terras. “Dit uitzicht gaat nooit vervelen. Zeker ook ‘s avonds als de maan opkomt over de wijnvelden terwijl je geniet van je eigen wijn. Ga het ook doen als je kan, er is nog het een en ander te koop. En als het mogelijk is, schaf een oud perceel aan en brengt dat weer tot leven”.
‘Costers’ zijn ‘steile hellingen’ in het Catalaans met de bekende leisteengronden die daar ‘Llicorella’ heten. Het terroir bestaat uit verweerd rood bruinachtig of zelfs donkergrijs leisteen met micadeeltjes die de zon weerkaatsen. Een zeer arme bodem waar de wortels kracht moeten leveren om aan water en voedingstoffen te komen. Ze geven de wijnen diepgang en mineraliteit. De opbrengsten zijn in combinatie met de steile hellingen, oude wijnstokken en handmatige oogst, zeer laag. Dit is ook mede bepalend waarom wijnen uit Priorat niet op het laagste schap in de supermarkt staan. Als je ze er überhaupt kunt vinden…
We dalen in de wijnkelder verder af en proeven nog wat wijnen.
Pim Pam Poom 2021, 100% garnacha van jonge wijnvelden op klei en leisteen terroir. Het is de instapwijn van het huis. De druiven zijn handmatig geselecteerd en de fermentatie vindt plaats in rvs met 4 maanden rijping op de lie. Rood fruit, framboos, kers, braam, minerale tonen. Frisse zachte rode wijn.
“S” de Saó del Coster 2021, een blend van 55% garnacha, 40% cariñena en 5% syrah. De druiven komen ook van jongere wijnvelden tussen de 280 en 400 hoogte van de bekende Llicorella bodem en zijn handmatig geselecteerd. Fermentatie en rijping van 11 maanden vindt plaats in rvs met natuurlijke gisten. Vol, rijp donker fruit, kruidig, mineralig maar toch frisse smaak.
Terram 2017, een blend van 60% garnacha, 25% cariñena, 10% cabernet sauvignon en 5% syrah. De druiven komen van single vinyard Planassos (llicorella). Fermentatie vindt ook in rvs plaats waarna de wijn 18 maanden in oud (80%) en nieuwe (20%) vaten van Frans eiken rijpt. Het maakt deze krachtige en complexe wijn wat zachter. Met namen rijp fruit van blauwe en zwarte bes, kers, kruidig met tonen van vanille en kaneel. Intense bijzondere wijn met rijpe tannine.
Planasos 2016, 100% samso (cariñena/mazuelo) van oude wijnvelden op stijle hellingen die zuidwaarts liggen. Volledig biodynamisch. De druiven worden handmatig geselecteerd en circa 2 dagen eerst gekoeld (pre maceratie) om de frisheid te behouden. Daarna vindt de fermentatie en maceratie plaats op 28 graden in rvs voor 3 weken met natuurlijke gisten. De rijping duurt 18 maanden op Frans eiken met regelmatige battonage. Zeer intens en elegant. Warm en rijp fruit, kruidig en mineralig met wat balsamico en ook wat koffie likeur. Lange afdronk en een waar genot deze wijn die, met de Pujada, toch wel de signature wijnen zijn van Saó del Coster. Niet goedkoop en kan nog jaren verder rijpen. Ik zou deze wel even karafferen en minimaal een half uur laten luchten. Oplage van 4500 flessen.
La Pujada 2015, ook 100% samso (cariñena/mazuelo). Het vlaggenschip van Saó del Coster. De druiven komen van een oud wijnplot (1927) van 1 hectare in La Villella Baixa op een helling van notabene 45 graden. De bodem bestaat uit verfijnd Llicorrella met ijzer en mica en wordt biodynamisch onderhouden. Als alternatief voor pesticiden wordt af en toe chili- of cayennepeper gebruikt tegen mogelijke beestjes. Ook hier zijn de druiven handmatig geoogst en geselecteerd. Wederom koude pre-maceratie in 500 rvs litervaten voor 3 weken met natuurlijke gisten. Daarna 18 maanden rijping op Franks eiken van 225 liter. De vaten zijn wel eerder gebruikt zodat de wijn niet te harde tannines krijgt. Oplage van 850 flessen totaal. Een complexe en intense volle wijn van tonen van rijp donker fruit, kruidig, tabak en ronde tannine. Kan nog jaren liggen.
De naam Saó del Coster stamt oorspronkelijk af van een oud wijnplot dat weer tot leven is gewekt. Het staat ook echt synoniem voor dit wijnhuis dat de nodige uitdagingen heeft gekend. Het is zelfs zo goed als failliet geweest en heeft te maken heeft gehad met onenigheid met medeoprichter Freddy Torres die er in 2018 uit is gestapt. Sindsdien werkt de andere oprichter Jöel Chevallaz samen met Patrick Pochon en oenoloog Sonia Blasco Martinez om het bedrijf wederop te richten. Dat doe ze met een biodynamische signature waarbij de maankalender wordt gevolgd en de natuur voornamelijke haar gang moet gaan.
Na anderhalf uur komen er meer bezoekers aan. Een Amerikaan die in de morgenproeverij niet kon participeren maar graag nog wat wil proeven. Patrick haast zich echter niet gelijk naar boven maar laat ons de laatste wijn proeven. Uiteraard schaf ik van elke wijn wat aan en bedank hem voor deze enerverende ervaring. In het najaar gaat hij met vrienden en andere wijnkenners de stijlen en smaken bepalen voor de volgende wijnen. Ik zie me daar graag deel van uit maken en laat m’n kaartje in alle bescheidenheid achter.
Priorat is, samen met Rioja, bekend als de enige twee regio’s die het DOCa, het hoogste kwaliteitslabel voor Spaanse wijnen, mogen voeren en dat is niet voor niks. De wijnen uit Priorat DOQ (in Catalaans: Denominació d’Origen Qualificada) voldoen aan de hoogste kwaliteitsnormen sinds de toekenning in 2000 na Rioja DOCa in 1991. Er zijn 511 wijnhuizen actief, verdeeld over 12 gemeenten en de meeste aanplant bestaat, net als in Montsant, uit de blauwe variëteiten garnacha en cariñena.
Gang of Five
Op de terugweg naar ons hotel in Tarragona moet ik dit alles even in stilte de revue laten passeren wat leidt tot heerlijk filosoferen ‘s avonds tijdens een dinertje bij de gastronomische wijnbar Espai Vi op het Placa del Forum van Tarragona. Wel met een flesje Camins del Priorat 2022 van niet minder dan één van de beste wijnmakers van Spanje: Alvares Palacios. Hij komt oorspronkelijk uit Rioja en is ook één van de vijf wijnproductenten (Gang of Five) die Priorat op de kaart hebben gezet. De “Gang of Five” is een groep van vijf wijnmakers René Barbier (Clos Mogador), Álvaro Palacios (o.a. L’Ermita), Daphne Glorian (Clos Erasmus), Josep LI Pérez (Clos Martinet) en Carles Pastrana (Clos de l’Obac) die de Priorat-regio in Spanje in jaren ’80 – ’90 nieuw leven inbliezen met de productie van moderne wijnen van topkwaliteit.
Deze wijn is een aromatische, expressieve zijdezachte kruidige blend van cabernet sauvignon, garnacha, cariñena en syrah die uitstekend past bij een gerecht van ‘chuleta vaca madurada’- gerijpte côte de boeuf.
Priorat en Montsant, een bezoekje waard
Priorat en Montsant zijn zeer de moeite waard om te bezoeken. Even weg van de kust en het drukke toerisme kan je hier genieten van de gastronomische cultuur, natuur, prachtige vergezichten en mooie wijnen. Priorat als wijnregio heeft zo’n beetje een cultstatus verworven en trekt verschillende pioniers, ondernemers en vrijdenkers. Het is gemakkelijk aan te rijden vanaf Barcelona of Tarragona of als je wilt via een vlucht op Reus of Barcelona. Ga in het voor- of naseizoen en je komt niet bedrogen uit.
*Jon Peter van den Oever is registervinoloog®, informatiewetenschapper en IT-er en heeft een consultancybureau om kennis digitaal toegankelijker te maken. Als wijnliefhebber deelt hij zijn ervaringen op Instagram en The Wine Taxonomist. Lees hier alle artikelen van Jon Peter.
